انواع قهوه در کافی شاپ و روش های تهیه
اگر در فکر راه اندازی کافی شاپ هستی یا فقط میخوای منوی قهوه را مثل یک باریستای حرفهای بشناسی، این راهنما دقیقاً برای توست. اینجا اول قهوهها را دستهبندی میکنیم (اسپرسویی، بر پایهی شیر، دمی/فیلتری، و چند گزینه خاص)، بعد سراغ مواد لازم و طرز تهیهی هر نوشیدنی میرویم تا هم انتخاب راحتتر شود و هم بتوانی در خانه یا محل کار، طعم استاندارد کافیشاپی بسازی.
برای کیفیت پایدار، کنار هر رسپی به ابزارهای ضروری هم اشاره میکنیم؛ از آسیاب یکنواخت و دستگاه اسپرسو تا پیچر و فیلترها— چون همین جزئیات از جنس تجهیزات آشپزخانه صنعتی هستند و مستقیم روی عطر، بافت و ثبات طعم اثر میگذارند.
خلاصه: با این مقاله، هم «نقشهی منو» را داری، هم «فرمول دمآوری». قدمبهقدم جلو میرویم تا از اسپرسو تا V60، از لاته تا کمکس، بهترین انتخاب و اجرای ممکن را داشته باشی.
مشاوره تخصصی تجهیز و چیدمان آشپزخانه صنعتی
از انتخاب تا نصب تجهیزات، قدمبهقدم همراهتان هستیم؛ عملی، استاندارد و متناسب با فضا و منو
برای خرید مشاوره چت یا در خواست مشاوره کلیک کنید.
قهوه و انواع دانه های آن
قهوه دانهٔ گیاه Coffea است که پس از برداشت، فرآوری، برشتهکاری (Roast) و آسیاب، برای دمآوری استفاده میشود. کیفیت طعم نهایی به سه چیز گره خورده است: گونهٔ گیاهی، روش فرآوری و درجهٔ برشتهکاری.
1) گونههای اصلی دانهٔ قهوه
عربیکا (Arabica)
طعم پیچیدهتر، اسیدیتهٔ روشنتر، نتهای گلی/میوهای؛ کافئینِ کمتر نسبت به روبوستا. معمولاً در ارتفاعات بالاتر کشت میشود؛ دانه بیضی با شیار S-شکل.
روبوستا (Robusta)
بادی قویتر، تلخی بیشتر، نتهای خاکی/آجیلی؛ کافئین بالاتر و کرمای پررنگتر در اسپرسو. مقاومتر به آفات، دانه گردتر با شیار مستقیم.
لیبریکا (Liberica)
عطر خاص، گاهی دودی/چوبی؛ مصرف جهانی کمتر اما در برخی مناطق آسیای جنوبشرقی محبوب است.
اکسلـسا (Excelsa)
زیرشاخهای از لیبریکا؛ نتهای میوهای-ترش و عطری متفاوت، برای بلِندهای خاص استفاده میشود.
نکتهٔ کاربردی: برای طعم ظریف و عطری، عربیکا تکخاستگاه (Single Origin) مناسبتر است؛ برای کرمای ضخیمتر یا کافئین بالاتر، بلِند عربیکا/روبوستا انتخاب خوبی است.
2) روشهای فرآوری پس از برداشت (Processing)
- شستشده (Washed / Wet): تمیز، شفاف و اسیدیتهٔ روشنتر؛ نتهای میوهای بهخوبی نمایان میشوند.
- طبیعی (Natural / Dry): شیرینتر، بادی بیشتر، گاهی نتهای توت/کاراملی؛ ریسک نوسان طعمی بالاتر.
- عسل/هانی (Honey / Pulped Natural): بینابینیِ دو روش بالا؛ شیرینی و بافتِ متعادل.
اگر شفافیت عطری میخواهی: سراغ Washed برو. اگر شیرینی طبیعی و بادی میخواهی: Natural یا Honey را امتحان کن.
3) درجهٔ برشتهکاری (Roast Level)
- لایت (Light Roast): اسیدیتهٔ بالاتر، نتهای میوهای/گلی؛ مناسب دمیهای فیلتری (V60، کمکس).
- مدیوم (Medium Roast): تعادلِ اسید، شیرینی و تلخی؛ انتخاب امنِ اکثر دمآوریها.
- دارک (Dark Roast): تلخی و بادی بیشتر، نتهای شکلات/کاراملی؛ برای اسپرسوهای تلخپسند یا شیرمحور.
قاعدهٔ ساده: هرچه روست تیرهتر ⇒ تلخی و بادی بیشتر، عطرافشانیِ میوهای کمتر.
تجهیزات مورد نیاز قهوه کافیشاپی
برای خروجی ثابت و استاندارد، علاوه بر مهارت باریستا، به یک ست کامل از تجهیزات قهوه نیاز داری. فهرست زیر حداقلیِ حرفهایهاست؛ کوتاه، کاربردی و قابل ارتقا. (بخش زیادی از اینها زیرمجموعهی تجهیزات آشپزخانه صنعتی محسوب میشوند.)
آسیاب قهوه (Grinder): مهمترین ابزار برای یکنواختی طعم. تنظیم درجهی آسیاب برای اسپرسو/دمی، ثبات استخراج را تضمین میکند. مخزن تازهسای (On-Demand) اولویت دارد.
دستگاه اسپرسو (Espresso Machine): بویلر پایدار، فشار و دمای قابلکنترل؛ تکگروپ برای فضاهای کوچک، دو/سهگروپ برای حجم سرو بالا.
پرتافیلتر و سبدها (Portafilter & Baskets): سایز استاندارد (معمولاً 58mm) با سبدهای دقیق؛ استفاده از سبدهای 18–20g برای شاتهای پایدار.
تمپر و دیستریبیوتر (Tamper & Distributor): توزیع یکنواخت پودر و فشردهسازی عمود برای جلوگیری از Channeling و افزایش کرما.
کتری و بویلر آب داغ (Kettle/Boiler): برای دمیها؛ نازل باریک (Gooseneck) کنترل جریان آب را دقیق میکند.
پیچر شیر و دماسنج (Milk Pitcher & Thermometer): فومدهی کنترلشده برای لاته/کاپوچینو؛ دمای ایدهآل شیر حدود 55–65°C.
ترازو و تایمر (Scale & Timer): نسبت قهوه به آب و زمان استخراج را ثابت میسازد؛ پایهٔ تکرارپذیری رسپیها.
تصفیه آب (Water Filter/Softener): طعم بهتر + حفاظت از دستگاهها؛ سختی متعادل از رسوب جلوگیری میکند.
ناکباکس و مت (Knock Box & Barista Mat): تخلیه سریع پَک قهوه و فراهمکردن سطح تمیز برای تمپ.
ابزار نظافت (Cleaning Tools): بکفلاش، شوینده تخصصی، برس گروپ، محلول رسوبزدایی؛ نظافت روزانه = طعم پایدار.
تجهیزات سرد (Ice Maker/Blender/Fridge): برای آیسلاته، اسپرسو تونیک، اسموتی و نگهداری شیر.
ظروف سرو و لوازم جانبی: فنجان/لیوان استاندارد، شاتگلاس مدرج، قاشق کاپینگ، ظروف نگهداری دانه (هوابند، تیره).
اندازهگیرهای کیفیت (TDS/EC Meter): (اختیاری اما حرفهای) سنجش سختی/مواد محلول آب و کنترل سازگاری طعمی بین شیفتها.
نکتهٔ اجرایی: اگر بودجه محدود است، ابتدا روی آسیاب حرفهای سرمایهگذاری کن؛ یک آسیاب دقیق، حتی با دستگاه اسپرسوی میانرده، نتیجهای بهتر از برعکسِ این ترکیب میدهد.
انواع قهوههای بر پایه اسپرسو
(تمام رسپیها با آب تقریباً 92–95°C، فشار حدود 9 بار و آسیاب ریز در نظر گرفته شدهاند.)
اسپرسو (سینگل و دوبل)
معرفی: عصارهٔ غلیظ و پایهٔ بیشتر نوشیدنیها؛ کرمای طلایی رویه نشانهٔ استخراج درست است.
مواد لازم (پایه): دوز: سینگل 8–10g، دوبل 17–20g قهوه تازهبرشت
خروجی: سینگل 18–25g (≈ 25–30ml)، دوبل 36–50g (≈ 50–60ml)
زمان استخراج: 25–30 ثانیه
طرز تهیه:
گروپ و فنجان را پیشگرم کن؛ شاتگلاس مدرج بگذار.
آسیاب ریز، توزیع یکنواخت، تمپ عمود.
استخراج را شروع کن؛ در 25–30 ثانیه به نسبت تقریبی 1:2 (دوز:خروجی) برس.
اگر ترش بود → کمی ریزتر/طولانیتر؛ اگر تلخ و خشک بود → کمی درشتتر/کوتاهتر.
ریسترتو (Ristretto)
معرفی: کوتاه و متمرکز؛ شیرینی بالاتر، تلخی کمتر نسبت به اسپرسو استاندارد.
مواد لازم: همان دوز دوبل (مثلاً 18g) با خروجی کوتاهتر 18–25g (≈ 15–25ml).
طرز تهیه:
آسیاب اندکی ریزتر از اسپرسو.
تا نسبت حدود 1:1 تا 1:1٫4 ادامه بده (≈ 18–25g) و متوقف کن.
نتیجه: بدنهٔ چربتر، نتهای شیرین/کاراملی برجستهتر.
لونگو (Lungo)
معرفی: «طولانی»؛ حجم بیشتر، استخراج ترکیبات دیرحلشونده و تلخی بالاتر.
مواد لازم: دوز معمول 18g با خروجی بزرگتر 54–70g (≈ 60–90ml).
طرز تهیه:
آسیاب کمی درشتتر از اسپرسو برای جلوگیری از بیشاستخراجی.
تا نسبت 1:3 تا 1:4 ادامه بده.
اگر طعم چوبی/تلخ شد، آسیاب را اندکی درشتتر کن یا خروجی را کمتر بگیر.
آمریکانو (Americano)
معرفی: اسپرسو رقیقشده با آب داغ؛ عطروارهٔ اسپرسو با بافت سبکتر.
مواد لازم: 1 یا 2 شات اسپرسو (25–60ml) + آب داغ 100–180ml.
طرز تهیه:
ابتدا آب داغ در فنجان بریز (برای حفظ دمای نهایی).
اسپرسو را روی آب اضافه کن یا برعکس؛ رایج: آب سپس اسپرسو برای کرمای بهتر.
نسبت: حدود 1:3 تا 1:5 (اسپرسو:آب). با یخ → آیس آمریکانو.
لانگ بلک (Long Black)
معرفی: نزدیک به آمریکانو اما با حفظ کرما و رایحهٔ غلیظتر (سبک استرالیایی/نیوزیلندی).
مواد لازم: یک دوبل اسپرسو (≈ 50–60ml) + آب داغ 80–120ml.
طرز تهیه:
اول آب داغ در فنجان (کمتر از آمریکانو تا نوشیدنی قویتر بماند).
شات دوبل را بهآرامی روی آب بریز تا کرما سالم بماند.
نسبت: تقریباً 1:2 تا 1:3 (اسپرسو:آب)؛ غلیظتر از آمریکانو.
رومانو (Espresso Romano)
معرفی: اسپرسو با تکهای پوست لیمو؛ اسیدیتهٔ درکشده بالاتر و رایحهٔ مرکباتی.
مواد لازم: 1 شات اسپرسو تازه + پوست لیموی تازه (یا برش بسیار نازک)؛ اختیاری: مقدار کم شکر.
طرز تهیه:
پوست لیمو را روی لبهٔ فنجان بکش تا روغنهای معطر آزاد شود.
شات اسپرسو را بریز؛ میتوان پوست را داخل فنجان انداخت یا کنار نوشیدنی سرو کرد.
در صورت تمایل، نوک قاشق شکر برای تعادل تلخی/اسیدیته اضافه کن.
نکات پایداری برای تمامی اسپرسوییها
نسبت دوز به خروجی را ثابت نگه دار (ترازو + تایمر).
آسیاب یکنواخت و تمپ عمود، جلوی Channeling را میگیرد.
شدت شیرینی/تلخی را با درجهٔ برشتهکاری و آب با سختی متعادل تنظیم کن.
هر بار فقط یک متغیر را تغییر بده تا منبع اثر را دقیق بفهمی.
انواع قهوههای بر پایه شیر
ماکیاتو (Macchiato)
معرفی: اسپرسوی «لکهدار» با اندکی فوم شیر؛ مزهٔ قهوه غالب میماند و فقط لمس لطیف شیر اضافه میشود.
مواد لازم: 1 شات اسپرسو (یا دوبل برای نسخه قویتر) + 1–2 قاشق غذاخوری فوم شیر غلیظ
طرز تهیه: شات اسپرسو بگیر. مقدار کمی فومِ متراکم روی مرکز شات بگذار تا فقط «نشان»ی از شیر بدهد.
تیپ باریستا: اگر شیرینی میخواهی، نوک قاشق شکر قبل از فوم کافی است.
لاته (Caffè Latte)
معرفی: محبوبترین نوشیدنی شیری؛ خامهای و ملایم، مناسب کسانی که تلخی کمتر میخواهند.
مواد لازم: 1 شات اسپرسو (یا 2 شات) + 180–220 میلیلیتر شیر بخارخورده با میکروفوم نازک
طرز تهیه: شات را در فنجان 240–300 میلیلیتری بریز. شیر را تا حدود 55–65°C بخار بده؛ حبابهای درشت را حذف کن تا بافت ابریشمی شود. شیر را آرام به مرکز فنجان اضافه کن؛ نسبت رایج اسپرسو:شیر ≈ 1:4 تا 1:5.
تیپ باریستا: برای لاته آرت، سطح فنجان را کمی بالا بیاور و از میکروفوم یکنواخت استفاده کن.
موکا (Caffè Mocha)
معرفی: لاتهٔ شکلاتی؛ دِسری، شیرین و رایحهدار.
مواد لازم: 1 شات اسپرسو (یا 2 شات) + 15–25 گرم سس/پودر شکلات مرغوب + 180 میلیلیتر شیر بخارخورده با میکروفوم نازک
طرز تهیه: سس شکلات را ته فنجان حل کن (در صورت پودر، با کمی آب داغ مخلوط کن). اسپرسو را روی شکلات بریز و هم بزن. شیر بخارخورده را اضافه کن؛ میتوانی با خامهٔ فرمگرفته و پودر کاکائو تزئین کنی.
تیپ باریستا: شکلات تلخ 55–70٪ تعادل بهتری با قهوه میدهد.
کاپوچینو (Cappuccino)
معرفی: کلاسیک متعادل؛ نسبت معروف یکسوم اسپرسو، یکسوم شیر، یکسوم فوم. عطر قهوه واضح و بافت فومی برجسته.
مواد لازم: 1 شات اسپرسو + 60–90 میلیلیتر شیر بخارخورده + 60–90 میلیلیتر فوم متراکم
طرز تهیه: شات را در فنجان 150–180 میلیلیتری بریز. شیر را تا 60–65°C بخار بده؛ اجازه بده بخش بالایی به فوم غلیظ تبدیل شود. ابتدا شیر مایع، سپس فوم را اضافه کن تا گنبد فوم رویه شکل بگیرد.
تیپ باریستا: پاشیدن پودر کاکائو یا دارچین روی فوم، نسخهٔ کافهای را کامل میکند.
فلتوایت (Flat White)
معرفی: قویتر از لاته، با میکروفومِ خیلی نازک؛ قهوه پررنگتر حس میشود.
مواد لازم: 2 شات اسپرسو (دوبل) + 140–160 میلیلیتر شیر بخارخورده با لایهٔ نازک میکروفوم
طرز تهیه: دوبل اسپرسو را در فنجان 180–200 میلیلیتری بریز. شیر را با بافت یکدست (بدون فومِ برجسته) بخار بده. شیر را نزدیک سطح و با جریان باریک بریز تا لایهٔ نازک فوم سطح را «صاف» کند.
تیپ باریستا: نسبت اسپرسو:شیر حدود 1:2 تا 1:3 نگه داشته شود تا هویت نوشیدنی حفظ شود.
کورتادو (Cortado)
معرفی: تعادل 1:1 اسپرسو و شیر؛ کوچک، خوشعطر و کمفوم—میان اسپرسو خالص و نوشیدنیهای شیری.
مواد لازم: 1 شات دوبل اسپرسو (≈ 50–60ml) + 50–60ml شیر بخارخورده (فوم بسیار کم)
طرز تهیه: دوبل اسپرسو آماده کن. شیر را تا 60°C بخار بده با فوم حداقلی. شیر را بهآرامی اضافه کن تا حجم نهایی ~110–120ml شود؛ فوم باید فقط لبهها را نازک بپوشاند.
تیپ باریستا: فنجان شیشهای کوتاه (Gibraltar) حس اصالت کورتادو را کامل میکند.
نکات ثبات طعم در نوشیدنیهای شیری
دمای ایدهآل سرو شیر: 55–65°C؛ دمای بالاتر رایحه را میکُشد و بافت را دانهدانه میکند.
بافت هدف: میکروفوم براق و پیوسته (نه کفِ درشت).
شیر پرچرب فوم پایدارتر و حس دهانی لطیفتری میدهد؛ برای گزینهٔ سبک، نیمچرب + مهارت بخاردهی مهم است.
نسبتها را مستند کن (ترازو/تایمر) تا خروجی بین شیفتها یکنواخت بماند.
انواع قهوههای دمی (فیلتری)
قهوههای دمی/فیلتری بهجای فشار بالا با زمان، دما و نسبت آب به قهوه کنترل میشوند. نتیجه معمولاً شفافتر و عطریتر است و نتهای میوهای/گلی بهتر حس میشود. سه متغیر اصلی را ثابت نگه دار: Ratio، درجه آسیاب، دمای آب؛ سپس با تغییرات کوچک ذائقهات را تنظیم کن.
کمکس (Chemex)
معرفی: فیلتر ضخیمتر = شفافیت و تمیزی بیشتر.
مواد لازم: کمکس + فیلتر کمکس؛ آسیاب متوسط رو به درشت (≈ شکر درشت)؛ آب 92–94°C؛ نسبت 1:15 تا 1:16 (مثلاً 30g + 450–480ml).
طرز تهیه: فیلتر را آبکشی کن، 30g قهوه بریز. Bloom با 60–70ml بهمدت 30–45ثانیه. در 2–3 مرحله با دایرههای یکنواخت تا حجم نهایی بریز؛ زمان کل 3:30–4:30.
تنظیم طعم: تلخ/خشک → کمی درشتتر؛ ترش/ضعیف → کمی ریزتر یا زمان بیشتر.
قهوه فرانسه (Drip/Filter Machine)
معرفی: دستگاه فیلتری برقی؛ حجمی، ساده و پایدار برای سروهای پشتسرهم.
مواد لازم: دستگاه + فیلتر کاغذی؛ آسیاب متوسط؛ آب 92–94°C (یا مخزن)؛ نسبت 1:15 تا 1:17.
طرز تهیه: فیلتر را جاگذاری و آبکشی کن. قهوه را متناسب با حجم مخزن بریز (مثلاً 60g برای 1 لیتر). دستگاه را روشن کن؛ دمآوری 4–6 دقیقه.
تنظیم طعم: قویتر میخواهی → نسبت به 1:15 نزدیکتر یا آسیاب کمی ریزتر.
سایفون (Siphon/Vacuum Pot)
معرفی: نمایشی و دقیق؛ بدنه شفاف با رایحههای برجسته.
مواد لازم: سایفون + فیلتر؛ آسیاب متوسط؛ آب 92–94°C؛ نسبت 1:15.
طرز تهیه: آب را در مخزن پایینی گرم کن تا بالا برود. قهوه را در بخش بالایی بریز و 45–60ثانیه آرام هم بزن. شعله را قطع کن تا کشش خلأ قهوه را پایین بکشد (Drawdown ~45–60ثانیه).
تنظیم طعم: تهمزه گچی → آسیاب درشتتر؛ ترشی → زمان تماس کمی بیشتر.
قهوه ترک (Turkish/Cezve)
معرفی: بافت غلیظ، آسیاب بسیار ریز و کف رویه؛ سرو در فنجان کوچک.
مواد لازم: جَذوه/ایبریک؛ آسیاب خیلی ریز (پودری)؛ آب سرد؛ نسبت 1:10 تا 1:12 (مثلاً 10g + 100–120ml)؛ اختیاری: شکر، هل.
طرز تهیه: آب، قهوه و شکر/هل را سرد مخلوط کن. روی شعله ملایم تا نزدیک جوش؛ کف که بالا آمد، از حرارت بردار. میتوان یکبار دیگر کوتاه گرم کرد تا کف دوم شکل بگیرد؛ بگذار تهنشین شود و سرو کن.
قهوه عربی (Arabic Coffee)
معرفی: روست روشن، عطری و ادویهدار (معمولاً هل، گاهی زعفران)؛ سرو در دلّه با فنجانهای کوچک.
مواد لازم: دانه روست روشن، آسیاب متوسط-ریز؛ آب؛ نسبت 1:12؛ هل کوبیده (2–3 دانه/300ml)، اختیاری: زعفران/گلاب.
طرز تهیه: آب را بجوشان، قهوه را اضافه کن و 10–12 دقیقه آرام بجوشان (نه تند). هل/ادویه را 2–3 دقیقه پایانی اضافه کن. از صافی رد کن و در دلّه بریز؛ گرم سرو کن.
V60 (Pour-Over)
معرفی: کنترل کامل بر جریان آب و زمان؛ فنجانی شفاف با نتهای روشن.
مواد لازم: دریپر V60 + فیلتر؛ آسیاب متوسط-ریز؛ آب 92–94°C؛ نسبت 1:15 (مثلاً 15g + 225ml).
طرز تهیه: فیلتر را آبکشی کن؛ قهوه را بریز. Bloom با دو برابر وزن قهوه (30ml) برای 30–45ثانیه. در 2–3 پُر تا 2:30–3:00 بریز؛ جریان یکنواخت و دایرهای.
تنظیم طعم: رقیق/کماستخراج → کمی ریزتر یا نسبت 1:14؛ تلخ/زیاد استخراج → کمی درشتتر یا زمان کمتر.
نکات طلایی ثبات در دمیها
ترازو + تایمر اجباری برای ثابتماندن نسبت و زمان.
آب با سختی متعادل (نه خیلی سخت/نرم) → عطرافشانی بهتر و رسوب کمتر.
هر بار فقط یک متغیر را عوض کن (آسیاب یا نسبت یا دما) تا اثرش را دقیق ببینی.
جمعبندی
در این راهنما از انواع قهوه در کافیشاپ شروع کردیم، خودِ دانهٔ قهوه و تفاوتهای عربیکا/روبوستا، روشهای فرآوری و روست را شناختیم، سپس رسپیهای استاندارد برای اسپرسوییها، شیریها و دمیها را مرور کردیم تا کاربر هم «شناخت» بگیرد هم «اجرا». نتیجه ساده است: اگر دانه و آسیاب درست باشد و نسبتها را دقیق نگه داری، اجرای طرز تهیه انواع قهوه در خانه یا بیزنس کوچک هم قابلاعتماد میشود.
برای مسیر رشد، این نقشه را داشته باش:
اگر دنبال مرور سریع انواع کافی هستی، بخشهای دستهبندی را ببین.
اگر میخواهی «معرفی + دستور» یکجا داشته باشی، سراغ بخش انواع قهوه و طرز تهیه برو.
برای آموزش انواع قهوه و مهارت باریستا، از نکات آسیاب، آب و دمای شیر شروع کن.
وقتی آمادهٔ اجرا شدی، چکلیست تهیه انواع قهوه (نسبت، زمان، دما) را مرجع قرار بده.
نوشیدنیهای اسپرسویی محبوب را با بخش طرز تهیه اسپرسو و «طرز تهیه انواع کافی» سریع تمرین کن.
در نهایت، پایایی کیفیت بدون تجهیزات کافیشاپ ممکن نیست: اولویت با آسیاب دقیق و تصفیه آب است، بعد دستگاه اسپرسو و ابزارهای اندازهگیری. این ترکیب ساده—بهعلاوه مستندسازی نسبتها—بیشترین تأثیر را روی مزه، سرعت سرو و رضایت مشتری میگذارد.
پرسش کاربران